Yesevilik Nedir? Kısaca
Yesevilik, Türkistan’da 1166-1167 yılında öldüğü Hoca Ahmet Yesevi’nin tarikatının adıdır. Yesevilik, İslam’da kadın-erkek denkliğini yaşayan bektaşiliğin de beslendiği tasavvuf yolu, Türklerin manevi hayatı üzerinde asırlarca etkili olduğu tarikattır.
Hoca Ahmed Yesevî, babası İbrahim Şeyh ve Arslan Baba’dan tasavvuf eğitimi aldı ve hocasının ölümünden sonra Yusuf Hemedani’nin yanında eğitimini tamamladı. Türkistan’da faaliyetlerini sürdüren Ahmed Yesevî’nin yolu zamanla Yesevîlik adını aldı. “Horasan Okulu” olarak da adlandırılan tasavvuf akımının en önemli temsilcisi olan Hoca Ahmed Yesevî’den adını alan Yesevîlik yolu, Türklere İslam’ı ve dervişliğin yollarını öğretmeyi amaçlamıştır. Bunun için tevhit inancını, Türk gelenek, inanç ve yaşam tarzı ile sentezleme yolu seçilmiştir.
Ahmed Yesevi’nin müridleri ve takipçileri ölümünden önce ve ölümünün sonrasında, 12. yüzyıl ortalarından itibaren diğer bölgeler gibi Anadolu’ya da gelerek görüşlerini yaymaya devam ettiler. Anadolu’nun Türkleşmesinde büyük emekleri geçmiş olan Yesevîlik, yetiştirdiği birçok alimi dağınık Türkmen aşiretlerine yollayıp, devlet ve millet olma kavramlarının içini doldurmak için çalışmışlardır. Ahmed Yesevi’nin ardından irşad alan halifeler sırasıyla şöyledir: Mansur Ata, Harezmli Said Ata, Süleyman Hakim Ata, Abdülmelik Ata, Tac Hace, Zengi Ata, Uzun Hasan Ata, Seyyid Ata, Sadr Ata ve Bedr Ata.
Osmanlı gezgini Evliya Çelebi, kendisinin Ahmed Yesevi’nin soyundan geldiğini seyahatnamesinde iddia etmiştir. Yesevîlik gibi Yusuf Hemedani’nin etkisiyle ortaya çıkan ve Maveraünnehir’in 15.-16. asırlardaki mutaassıp muhitin tesirini taşıyan Nakşibendiyye tarikatına mensup müellifler, Hoca Ahmed Yesevî hakkında bazı yazılar kaleme almışlardır ki, ona ait eski kaynaklar bunlardır.
Yesevîlik, İslam dünyasında önemli bir tasavvuf yoludur ve Türk kültürü ve maneviyatının şekillenmesinde derin izler bırakmıştır.