Birinci Meşrutiyet Nedir? Kısaca
Meşrutiyet, hükümdarın yetkilerini meclis ve anayasa tarafından sınırlandırarak yönetimde tek başına karar vermesini engellemek için kullanılan bir yönetim sistemidir. Osmanlı Devleti’nde 1876-1918 yılları arasında iki dönemde uygulanmıştır. İşte meşrutiyetin anlamı, tarihi ve özellikleri:
- Anlamı ve Kökeni:
- Meşrutiyet, Arapça kökenli bir kelimedir ve “yasal” anlamına gelir.
- Bu yönetim biçimi, hükümdarın yetkilerini meclis ve anayasa yoluyla kısıtladığından bahseder.
- İngilizce’de “constitutional monarchy” olarak da bilinir.
- Osmanlı Devleti’nde meclisli saltanat-hilafet anlamında kullanılmıştır.
- Tarihçesi:
- Meşrutiyet, Osmanlı İmparatorluğu’nda 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmıştır.
- İlk adımları, 1215 yılında İngiliz soylularının Kral Yurtsuz John’a Magna Carta fermanını imzalatmasının ardından atılmıştır.
- Bu ferman sonrasında İngiltere, parlamenter sisteme geçiş yapmıştır.
- Osmanlı’da meşrutiyet, I. Meşrutiyet ve II. Meşrutiyet dönemleri olarak iki farklı zaman diliminde uygulanmıştır.
- Meşrutiyetin Özellikleri:
- Anayasal düzenle hükümdarın yetkilerini kısıtlamak.
- Osmanlı vatandaşlarının seçme ve seçilme hakkı kazanması.
- Kanuni Esasi (ilk anayasa) ile meclisin toplanması.
- Temel hak ve özgürlüklerin tanınması.
- Hukukun üstünlüğünün kabul edilmesi.
- İfade ve basın özgürlüğü.
- Sivil toplum kuruluşlarının önem kazanması.
Bu özellikler, meşrutiyetin demokrasiye benzerliğini gösterir. Osmanlı’da meşrutiyet, yıllarca denendi ve padişahın yönetimdeki etkisi kısıtlanarak Osmanlı’nın padişahlık sistemi yıprandı.